Obrazy i tekst opisujący stan i rozwój miasta po odzyskaniu niepodległości.

Kolekcja jest zawartością albumu fotograficznego wykonanego w 1925 roku dla Magistratu miasta powiatowego Oborniki. Autorem zdjęć jest przedwojenny fotograf obornicki

Marian Tykociński.
Profesjonalnie wykonane fotografie obiektów architektury Obornik, wzbogacone o panoramy. Dopełnieniem albumu jest część opisowa (maszynopis i rękopis) wpięta i opieczętowana urzędową pieczęcią lakową.

 

Część opisowa albumu :

 

Położone nad Wartą i Wełną o 30 kilometrów od Poznania, liczy obecnie 5,200 mieszkańców z 92% ludności polskiej a 8% Niemców i Żydów.

Miasto Królewskie, którego historia sięga do jedenastego wieku, jest siedzibą Starostwa

od 12 wieku, stał tutaj zamek królewski, królów polskich na wzgórzu pomiędzy

wpływem Wełny do Warty.

Oborniki w dawnych wiekach duże miasto, rozciągały się aż pod Bogdanowo wieś,

gdzie stał Zamek Starostów Obornickich.

Miasto spaliło się 2 razy: ostatni raz w 16. wieku, gdzie zostały zabytki historyczne zniszczone, tak że dokładnych danych nie posiadamy.

Od 16 wieku rozbudowuje się miasto na terenie suchym, piaszczystym wśród

lasów iglistych po prawym brzegu Warty.

W ciągu wieków znikają lasy, a pozostaje piękne i czyste miasteczko, pełne życia

z nadzwyczaj uroczą okolicą lasów iglistych, gdzie znajduje się wybudowany przez zaborców zakład leczniczy dla płucno-chorych „LECZNICA POD OBORNIKAMI”.

Na Warcie powstaje żegluga: miasto staje się środowiskiem handlowem, w porcie ładuje się dziennie kilkanaście szkut zboża i mąki, które wysyła się w głąb Niemiec lub do Szwecji

i Norwegji.

Z życiem handlowem powstaje dobrobyt w mieście, powstają nowe budynki i wile; miasto

i powiat budują nowe dobre ulice i drogi, powstają zakłady miejskie jak rzeźnia, gazownia

i szpital.

Przy wybuchu wojny światowej mamy 5 tartaków, 3 cegielnie i 4 młyny wodne i parowe

w mieście i najbliższej okolicy związanej z miastem.

Zaborcy dążą do zgermanizowania miasta, Polacy pozostają wierni swej matce polskiej

i bronią spraw polskich bez ustannie.

Wymienić wypada tutaj zacnych i zasłużonych obywateli polaków śp. Stanisława Grossmanna, dalej pp. Bolesława Smorawskiego, Stanisława Mazera, Wincentego Kowalskiego i wszystkich dzielnych Sokołów, którzy za sprawę Polską kary ponosić musieli.

Wojna światowa przynosi zwycięstwo sprawy polskiej. W roku 1918 i to 27. grudnia powstaje Wielkopolska przeciw zaborcom; Poznań z rzuca jarzmo pruskie, a Polacy miasta Obornik na czele Pan JORDAN z Gołaszyna

- pp. Bolesław Smorawski

- Stanisław Mazer

- Nejman

- ks. Schmidt z Rożnowa

i wielu, wielu innych organizują powstanie w mieście naszem.

W przejeździe do Poznania wita obywatelstwo miasta Obornik na dworcu jako pierwsze na ziemi Polskiej Wielkiego polaka J. Paderewskiego w wieczór dnia 26 grudnia 1918.

W dniu 4 stycznia 1919 zrzuca miasto jarzmo pruskie.

- pp. Jordan

- Seweryn Skrzetuski

- Zygmunt Stefanowicz

- Wacław Stachowiak

- Kazimierz Borowiak

- Nejman

obsadzają urzędy Polakami.

Pierwszym Starostą polskiem został p. Jordan z Gołaszyna pierwszym Burmistrzem polskiem miasta Obornik Pan Ludwik Janik, budowniczy z Obornik.

Powstańcy idą w bój z Niemcami pod Chodzież i Czarnków.

Prowadzą ich p. Seweryn Skrzetuski, Stefanowicz, Stachowiak i Borowiak,

i biją się dzielnie za Wolność ziemi polskiej.

Na polu walki poległo 9 powstańców z Obornik i to ochotnicy:

1. Władysław Fitzner

2. Roman Garstka

3. Tomasz Tabat

4. Wiktor Fromm

5. Józef Filipiak

6. Józef Kempinski

7. Michał Düsterheoft

8. Wawrzyn Kasprzak

9. Józef Kuźnierek

 

Na tem miejscu schylamy głowę przy słowach „CZEŚĆ ICH PAMIĘCI”

Po oswobodzeniu miasta Obornik zaczyna się życie polskie. Niemcy i żydzi sprzedają realności i wyprowadzają się do Niemiec.

Życie polskie wzrasta z dnia na dzień. Nauczycielstwo polskie bierze się do pracy i uczy dziatwę naszą po polsku śpiewać i czytać; słuchać śpiew, „Bożę coś Polskę” i „Marsz Dąbrowskiego”, łzy radości i płacz matek polskich, które z radości całują dzieci swe,

widać na ulicach naszego miasta.

Tworzy się życie państwowe naszej ukochanej Polski. Urzędy zaczynają się z polszczać, stałem polskiem Starostą zostaje mianowany Pan dr. Marjan Gładysz, który w marcu 1919 obejmuje swój urząd.

W maju 1919 wybiera obywatelstwo nową Radę miejską; Rada miejska wybiera Magisrat,

w którego skład wchodzą pp. Bolesław Smorawski, Leon Kabat, Macin Sydow.

Pierwszy burmistrz polski p. Ludwik Janik składa swój urząd.

Na jego miejsce wybiera Rada miejska p. Witta z Ostrowa jako Burmistrza miasta Obornik, który po krótkiem urzędowaniu w lipcu 1920 r. także urząd Burmisrza składa

i przenosi się do Poznania.

W sierpniu 1920 r. wybiera Rada miejska Burmistrza miasta Obornik, Komisarza obwodowego p. Michała Maćkowiaka z Połajewa.

p. Maćkowiak znany ze swej działalności społecznej w powiecie i jako dowódca batalionu Straży Ludowej w powstaniu na odcinku Połajewskiem frontu Czarnkowskiego, który położył wielke zasługi dla Polski, objęł urzędowanie jako Burmistrz miasta Obornik;

w dniu 7 października 1920 r. jest pierwszym prawdziwem Burmistrzem miasta naszego, prowadzi on bardzo umiejętnie gospodarkę miejską, a miasto nasze ma jemu bardzo

wiele do zawdzięczenia.

Za jego rządów powstała jego staraniem szkoła wydziałowa, kupno realności

i przebudowanie tejże na 4 klasy szkolne.

Miasto nieposiadało Ratusza; kupił dom i przebudował go na Ratusz, przy ulicy Dworocowej.

p. Maćkowiak objęł w bardzo trudnych warunkach urzędowanie jako Burmistrz miasta naszego, wyprowadził je w ciągu 4 i pół roku jego działalności ze wszystkich kłopotów szczęśliwie, spolszczył admnistrację miejską i uporządkował ją, buduje co rocznie ulice miasta naszego w takiej mierze, że z podziwem każdy przyjezdny spogląda na nasze ładne ulice miasta, na czystość naszego miasta, dzięki jego niezbitej energi.

Należy tutaj podać, że Magistrat pomimo trudnych warunków przebudował w ostatnich

3 latach 10 ulic w mieście kompletnie i przebudował zniszczoną przez powóź Warty,

w roku 1924 ulice Gołaszyńską z wielkiem nakładem bez jakichkolwiek zapomóg.

Przytem pobudował Mahistrat 2 piece retortowe w gazowni miejskiej, a obecnie buduje dwa domy mieszkalne dla 12 rodzin robotniczych.

Pozatem w dziedzinie szkolny, zakupiły Magistrat całe urządzenie dla 9 klas szkoły wydziałowej.

Podarował władzy wojskowej, która buduje koszary wojskowe dla 3 szwadronów jazdy, 300.000 cegły palonej i 200 kbm kamieni polnych, które już zawiezione są na miejsce budowy.

Dalej nabyło miasto staraniem naszego Burmistrza piękną realność szpitalną od Frauenverein przez Urząd Likwidacyjny i takową całkowicie zapłaciło.

Szpital objęło miasto w swą administracje, opiekę nad choremi objęły siostry Elżbietanki.

Niemieckie Diakoniski opuściły szpital w dniu 1 maja 1925 r. siostry Elżbietanki

przyjdą dnia 5 maja 1925 r.

Pani rektorowa Skrzetuska, dzielna patryjotka i Polka w zrozumieniu sprawy Polskiej objęła

z siostrą Czerwonego Krzyża pielęgnacje 28 chorych, którzy się w szpitalu znajdują aż

do objęcia pelęgnacji przez siostry Elżbietanki.

Upragnionej chwili społeczeństwa polskiego miasta naszego stało się zadość.

Obecnie przystępuje Magistrat do budowy 8 klasowy szkoły wydziałowej, sali gimnastycznej dla wszystkich szkół, sali rysunkowej i gabinetu fizykalnego dla szkoły wydziałowej.

Dalej wykonuje Firma Hedinger w Poznaniu projekt budowy Wodociągów w mieście naszem, które są dla wojska koniecznie potrzebne a pozatem górna część miasta ma za mało wody.

W pobliżu miasta Obornik znajduje się senatorjum „MIŁOWODY” Zakład Wodoleczniczy.

Budynki zakładowe zostały rozbudowane na przeszło 120 pokoji gościnnych, śliczny Park, bliskość lasów i rzeki Wełny i bardzo zdrowotny klimat ściągają gości z całego kraju do zakładu i miasta naszego.

Miasto nasze staje się coraz więcej miejscem wycieczkowym i kracyjnym temwięcej, że oprócz tego senatorjum mamy tutaj w pobliżu miasta wśród lasów państwowych lecznice

dla płucno chorych pod Obornikami, w której się mieszczą przeszło 200 chorych.

W bliskości miasta Obornik w Bąblinie mieści się w ślicznem pałacu letnisko urzędników kolejowych, kolei Państwowych, dobre związki kolejowe i nadzwyczaj urocze partje nad wodami Warty i Wełny, wśród lasów dają nam nadzieję dalszego rozwoju miasta naszego, jako letnisko i uzdrowisko polskie.

Miasto samo jest bardzo ruchliwe, 5 tartaków i cegielnie maja pełno pracy, żeglugą na Warcie stoi obecnie, lecz mamy nadzieje, że i tutaj przyjdzie znów życie.

Miasto nasze przeżynają 3 szosy i to do Rogoźna, Szamotuły, Buk-Oborniki-Poznań,

i Czarnków Murowana Goślina, przez Wartę prowadzą dwa żelazne mosty.

Most kolejowy i wielki most, który został zbudowany w roku 1888; po zabraniu drewnianego mostu przez powóź Warty.

Nadmienia się, że w roku 1924 powóź Warty nie sięgała tej wysokości co w roku 1888 najwyższy stan wody w roku 1924 był 8 metrów 20 cmtr., woda sięgała do Rynku ulica Nadbrzeżną.

Przez rzekę Wełnę prowadzą także dwa mosty żelazne most kolejowy i betonowy most przejazdowy.

Mosty te są najnowszej konstrukcji i bardzo piękne. Powódź Wełny zalała w roku 1924 cały most i ulice Czarnkowską, stan wody sięgał aż za realności p. Jana Reschkiego, skąd łodzią ludność na drugą stronę przewożono.

Miasto Oborniki liczy obecnie 2 kościoły katolickie, proboszczem jest ks. Jaraczewski, historyja kościoła parafialnego sięga wieku 12. Kościół jest stary i potrzebuje gruntownej naprawy. Kościół Św. Krzyża jest pięknie odnowiony i powstał w wieku 17, mieści on bardzo drogocenny i piękny obraz, stary nieznanego malarza.

Patronem kościoła katolickiego jest rząd. Pozatem znajdują się w mieście naszem jeszcze nowy kościół ewangelicki, kościółek staroluterański i buźnica żydowska. Proboszczem gminy ewangelickiej jest pastor Gürtler.

Żydzi nie mają rabina bo jest ich tylko 13 rodzin.

W mieście Obornikach mieści się Sąd Powiatowy, sędzia jest p. Roślakowski a obecnym Starostą powiatu obornickiego jest Pan Starosta Chmielewski.

Inspektorem szkolnem jest Pan Mroczkowski, zacny Polak patryjota, pracujący bardzo wiele dla dobra społecznego. Rektorem szkoły powszechnej jest zacny nasz Pan Aleksander Skrzetuski, Przewodniczący Rady miejskiej miasta Obornik, który od przeszło 40 lat wychował już pokolenie miasta naszego. Szkoła powszechna ma 12 sił nauczycielskich i liczy 14 klas szkolnych. Szkoła wydziałowa ma 8 sił nauczycielskich; Dyrektorem jest Ks. Lewandowski

i liczy 8 klas, z tych są 4 klasy w budynku dzierżawionym. Kierownikiem szkoły wieczornej dokształcającej dla uczni jest Pan rektor Skrzetuski, istnieją 2 klasy.

Z urzędów istnieją w naszem mieście:

Urząd Pocztowy II kl.

Urząd skarbowy

Państwowa Kasa Skarbowa

Inspekcja budowlana

Lekarz Powiatowy

Powiatowy lekarz weterynaryjny

dwa komisarjaty obwodowy Oborniki północ i południe

lekarzy jest 3 w mieście naszem; pozatem jest lekarz w senatorjum w Miłowodach

i w Lecznicy płucno-chorych pod Obornikami.

Magistrat składa się obecnie z Burmistrza, jego zastępcy Pana Leona Kabata,

Radców miejskich p. Stanisława Mazera i p. Marcina Sydowa.

Rada miejska składa się z 12 członków:

1. Aleksander Skrzetuski

2. Kaźmierz Speichert

3. Władysław Pietz

4. Maksymiljan Thiel

5. Tomasz Bromberek

6. Franciszek Dondajewski

7. Ernest Werner

8. Andrzej Szymczak

9. Jan Reschke

10. roman Bukowski

11. Jaśkowiak Jakób

12. Henryk Tabat

Korporacje miejskie pracują zgodnie dla dobra naszego miasta

i dzięki temu życie miejskie idzie naprzód.

Przekazujemy to dla przyszłych pokoleń w nadziei, że i te nasze spisy

będą szanowane jako przeszłość z życia miasta Obornik.

 

 

CZĘŚĆ RĘCZNIE PISANA:

 

W dniu 20 czerwca 1925 r został poświęcony szpital miejski przez miejscowego księdza proboszcza Jaraczewskiego w obecności J. Wielmożnego Starosty Krajowego Reydlego

z Poznania i w obecności zgromadzonych członków Magistratu i Rady Miejskiej

jak i obywatelstwa miasta Obornik.

Szpital ma służyć ludzkości miasta i całego powiatu

Oborniki, dnia 30 czerwca 1925

 

niżej podpisy wszystkich obecnych na uroczystości

 

 

DRUGA CZĘŚĆ DOTYCZY PRZEKAZANIA W RĘCE GMINY MŁYNA SŁONAWY

(trudna do rozczytania)

 

Na podstawie porozumienia Rady Ministrów z dnia 24 III 1926 (dz. Ust RP roz 20 kpa 125 z roku 1926) i na mocy rozporządzenia Pana Wojewody Poznańskiego z dnia 16 marca 1926 …….... został z dniem 1 marca roku 1926 cały obecny Słonawy młyn włączony do gminy miasta Obornik.

Przyjęcie tego obiektu…. W dniu dzisiejszym przez Burmistrza miasta Obornik Michała Maćkowiaka, który wykonał wszystkie sprawy urzędowe w zastępstwie przewodniczącego …..... Pana Teodora G…. w obecności

inspektora miejskiego Pana Leona Łukanowskiego zaświadczył, że mocą tego ro…. Jest cały ob… Słonawy młyn nierozerwalną częścią gminy miejskiej Oborniki.

Na……. przyznanego aktu przyjęcia ………………………………………... historycznych dziejów Naszego Miasta.

Oborniki, dnia 29 marca 1926

 

niżej podpisy obecnych